Classics To Go | 16 maart 2016

Album van de week Nelson Freire

Nelson Freire © Eric Dahan/Decca

Alles wat de Braziliaanse pianist Nelson Freire op zijn instrument doet, is weldadig bedachtzaam. En die meditatieve aanpak werkt bijzonder goed bij Bach.

Leraren noemden hem ‘het kind met de gouden vingers’

Van het eerste geld dat zijn moeder verdiende als lerares kocht ze een piano. ‘Er waren er misschien maar drie in de stad waar ik opgroeide’, herinnert de Braziliaan Nelson Freire zich. Als jongste van vijf kinderen maakte hij zichzelf als peuter wegwijs op het instrument. Op zijn vierde vertelde hij zijn ouders dat hij echte lessen wilde nemen. Dat betekende één keer per week opstaan om vier uur in de ochtend om daarna vier uur te reizen over slechte zandwegen. Na een luttele twaalf lessen kregen zijn ouders van de leraar te horen dat hij hun zoon niets meer kon leren. Om zijn grote talent verder te ontwikkelen moest hij naar Rio de Janeiro. Zijn vader gaf zijn baan als apotheker op en nam een baan als bankbediende in de grote stad. Het gezin liet de rest van de familie in de provincie achter. Hun toekomst zou in het teken staan van de kleine Nelson, ‘het kind met de gouden handen’, zoals zijn docenten hem noemden. Twee jaar lang duurde de zoektocht naar de goede pedagoog voor de dwarse Nelson. En net toen zijn ouders erover dachten terug te keren naar huis, lukte het. Ineens was daar de jonge Nise Obino. ‘Het was liefde op het eerste gezicht’, zegt Freire. ‘Ze bouwde mijn techniek van de grond af op. Onze relatie was innig.’ Op zijn twaalfde deed hij mee aan een pianoconcours in Rio. Te midden van twintigers en dertigers bereikte hij de finale. De Braziliaanse president, die de voorronden had gevolgd, bood hem daarop een studiebeurs van twee jaar om te studeren waar hij maar wilde.

‘Na voetbal is de piano de tweede grote liefde van de Brazilianen’

Het begin van zijn loopbaan verliep met horten en stoten. Op zijn veertiende vertrok hij naar Wenen, maar echt studeren deed hij er niet. Terug in Brazilië verloor hij zijn liefde voor de muziek. Hij kwam niet opdagen bij concoursen en bracht zijn dagen in ledigheid door, totdat een recital in Sao Paolo de honger naar muziek deed terugkeren. Opnieuw moest hij een tegenslag verwerken. Zijn deelname aan de Koningin Elisabeth Wedstrijd van 1963 werd een flop. Op de terugweg naar huis besloot hij te elfder ure mee te doen aan een concours in Lissabon. De onverwachte zege daar legde uiteindelijk de basis voor een grote carrière. ‘Na voetbal is de piano de tweede grote liefde van de Brazilianen’, zegt Freire. Hun stijl is een mengeling van Europa en Zuid-Amerika, omdat de meesten van hen de nodige vormende jaren in Europa doorbrachten. Freire bezit in zijn spel een grote souplesse. Zoals de grote Braziliaanse voetballers de baas waren over de bal, zo volledig beheerst hij de piano. Er zit nooit ook maar iets hoekigs in zijn spel. Noten moeten vloeien als olie, zei Mozart eens, en dat doen ze bij Freire.

Onder Freires handen krijgt Bach een gouden glans

Behalve voetbal en de piano koesteren de Brazilianen ook een liefde voor Johann Sebastian Bach. Niet voor niets inspireerde de oude Duitse meester componist Heitor Villa-Lobos tot het schrijven van zijn Bachianas Brasileiras, een fascinerend mengsel van Bach en Brazilië. Freires nieuwe album staat in het teken van Bach, met bewerkingen die de oude meester maakte van componisten die hem inspireerden – zoals Marcello –, arrangementen door pianisten die hem bewonderden en uiteraard enkele oorspronkelijke stukken zoals de Vierde Partita en de Derde Engelse Suite.
Onder de fijnzinnige handen van Freire krijgen de stukken allemaal een gouden glans; ze wiegen tussen dans en denken: zijn spel is meditatief maar op een Braziliaanse manier, alsof je aan het strand zit en boven de eeuwige hartslag van de oceaan de zon ziet opgaan.