Classics To Go | 19 september 2017

Album van de week Kissin en Beethoven

Evgeny Kissin © Johann Sebastian Hänel / DG

Pianist Evgeny Kissin onderneemt een fascinerende reis door Beethovens leven. Onversneden en doorleefd in zes live-registraties.

‘Er bestaat niets mooiers dan muziek delen met het publiek’

Het volmaakte laat zich niet dwingen. Dat valt je toe. De technische perfectie van de opnamestudio leidt dikwijls tot muzikale bloedarmoede. Met elke knip in de montage verdwijnt de persoonlijkheid van de musicus achter een muur van elektronisch vernuft, die hem berooft van zijn identiteit. Bovendien, vindt pianist Evgeny Kissin, inspireert de aanwezigheid van publiek. ‘Bij mijn eerste recital, op mijn elfde, in het Componisten Huis in Moskou moesten er stoelen bij op het podium om me heen, omdat de zaal met zijn zeshonderd plekken te klein bleek. Mijn pianolerares, Anna Kantor, vroeg me na afloop of me dat had gestoord. “Nee”, zei ik, “dat hielp me juist.” Enkele jaren geleden toen ik over deze ervaring nadacht, besefte ik dat mijn liefde om voor publiek te spelen, is ingegeven door een natuurlijk verlangen om zaken die me dierbaar zijn met anderen te delen.’
Soms vragen journalisten hem of hij de mensen om hem heen probeert te vergeten wanneer hij musiceert. ‘Hoe zou ik dat kunnen?’ antwoordt Kissin. ‘Waarom zou ik dat willen? Voor die bezoekers betreed ik toch het toneel.’ Verbazend is het dan ook niet dat het nieuwe album van de Rus bestaat uit registraties van concerten, want op dat moment komt er altijd iets extra’s in Kissin naar boven. De opnamen beslaan de afgelopen tien jaar uit zijn muzikale loopbaan. Zes stukken van Beethoven, geregistreerd in zes zalen over de hele wereld, beginnend in Seoel, en via Montpellier, New York, Amsterdam en Wenen ten slotte naar Verbier.

Kissin heeft een goede antenne voor het mysterie Beethoven

Kissin belicht op het dubbelalbum de pianistische ontwikkeling van Ludwig van Beethoven, van de onstuimige vingerzettingen van een jonge revolutionair tot de ongehoorde noten die ronddoolden in het brein van een dove componist. Iets meer dan een kwart eeuw liggen er tussen de derde en tweeëndertigste pianosonate, een periode waarin niet alleen Beethovens roem groeide, maar ook zijn eenzaamheid. Sociaal al niet de handigste, belandde de componist door toenemende doofheid in een steeds groter isolement. Tegen de tijd dat hij zijn laatste sonates schreef, bezat hij geen enkel referentiepunt meer voor zijn eigen muziek. Hij kon haar alleen nog maar horen in zijn hoofd. Het leven om hem heen zag hij alleen nog maar. Beethoven verloor de voeling met de alledaagse werkelijkheid. Maar op een of andere manier lijkt in zijn muziek deze doofheid hem te brengen op plekken waar voordien nog nooit een componist geweest is.
Kissin heeft een antenne voor Beethoven, voor zijn drang, zijn vervreemding, voor de strijd die er onderhuids gaande is. Ergens verbergt zich een geheimenis in Beethovens muziek. Kissin gidst de luisteraars als een soort priester door dit mysterie; hij licht een tip van de sluier op, maar ontrafelt het raadsel niet. Dat moeten we zelf doen.
Vorig jaar december was NRC-recensente Mischa Spel bij de recital in de serie Meesterpianisten van het Amsterdamse Concertgebouw, waarvan de Appassionata op dit album staat. ‘In meer opzichten leek Kissins recital wel op een muzikale eredienst. De verduisterde Grote Zaal was vol tot en met de extra bijgeplaatste stoelen, de concentratie groot’, schreef ze. ‘Een aards, sensueel genot in het uitrollen van melodieën ontbrak. Maar wie denkt er überhaupt aan sensualiteit bij zulk beheerst en intelligent pianistisch meesterschap?’

Alle stadia van het leven belicht Kissin

Kissin gunt ons een blik op het universum dat schuilgaat achter Beethoven. Zijn vertolkingen horend, bekruipt je altijd het idee dat er op de achtergrond allerlei zaken in de muziek meeklinken, die er wel zijn, maar niet op het eerste oor – betekenissen waarvoor je steeds dieper moet graven, die schuilgaan in een nagalm, of een veelzeggende stilte, of een plotselinge klankkleur die je niet verwacht.
Kissin werd in zijn jonge jaren door lerares Anna Kantor aangemoedigd om de verbeelding aan het werk te zetten, om op die manier verder in de geheimen van Beethoven door te dringen. Zo vroeg ze hem op de vleugel verschillende kleuren in het orkest te imiteren. ‘Ik bezit nog steeds mijn oude partituur van Pianosonate nr. 26 Les Adieux, die ik uitvoerde op mijn vijftiende’, zegt Kissin. ‘Ik schreef met potlood hobo, hoorn, klarinet bij passages waar ik hun klanken en kleuren passend vond.’
Het dubbelalbum van Kissin werd een fascinerende reis door het leven van Beethoven: de hemelbestormer in zijn Derde Sonate, de virtuoos in de 32 Variaties op een thema in c-klein, de poëet in Mondschein, de man die de hartstochten en tegenslagen van het leven ondergaat in de Appassionata en Les Adieux en tenslotte de berusting en troost van zijn allerlaatste en 32ste sonate. Alle stadia van het leven zijn te vinden op deze cd, en allemaal puur en doorleefd, want samenvallend met het moment van een recital.