In de spotlights Sir Neville Marriner
De muziek van Mozart is een rode draad door het leven en de loopbaan van de 91-jarige dirigent Sir Neville Marriner. ‘Er zou een gat in mijn leven zijn geslagen als hij niet had bestaan.’
Met Amadeus stond Marriner aan wieg van Mozart-opleving
Sir Neville Marriner kucht een paar keer. Hij gebruikt het om zijn orkest aan te sporen. ‘Laten we dit doen voordat ik sterf’, zegt de 91-jarige dirigent. De humor is nooit ver weg waar hij gaat. De broers Jussen verbazen zich over zijn tomeloze energie, en zijn vermogen die op de muziek over te brengen. De Brit staat voor het orkest dat hij in 1959 oprichtte: The Academy of St Martin in the Fields. Met de pianisten Lucas en Arthur Jussen neemt hij de twee dubbelconcerten op van Mozart. Marriner is verknocht aan diens muziek. Hij stond mede aan de wieg van een grote Mozart-revival halverwege de jaren tachtig, als muzikale architect achter de bioscoophit Amadeus van regisseur Milos Forman. ‘Vorig jaar ben ik nog naar Los Angeles gevlogen voor een feest. Het was toen precies dertig jaar geleden dat de film verscheen. We hebben toen gekeken naar de directors cut, die zo’n twintig minuten langer is dan de bioscoopversie. De extra fragmenten voegen niet veel toe. Ik begrijp wel waarom die scènes uit de film zijn verdwenen’, grijnst hij.
Dankzij Amadeus werd het voor Marriner eenvoudiger om het Mozart-evangelie te verspreiden, constateert hij. ‘Vooral door het Requiem. Dat stond ineens weer enorm in de belangstelling. De slotscènes zetten het licht op het Lacrimosa, wat mij betreft het dramatische hoogtepunt, dat uitmondt in het Domine Jesu. De muziek gaat van laatste oordeel naar verlossing. Die passage roept altijd diepe ontroering in me op.’
Als kind in bed hoorde hij zijn vader Mozart spelen
Zijn herinneringen aan Mozart gaan ver terug, tot in de jaren twintig van de vorige eeuw. ‘Mijn vader’, vertelt Marriner, ‘was amateur-dirigent en speelde – niet heel goed overigens – piano en viool. Er waren veel dagen in mijn kinderjaren dat ik ’s avonds in bed lag en hem hoorde spelen. Meestal Mozart. Vaak het Requiem. Op mijn vijfde overtuigde hij me ervan om viool te leren spelen. Ik vermoed dat hij graag iemand wilde om samen mee te musiceren. Ik hield van het idee om een instrument te bespelen, maar niet van het vooruitzicht veel te moeten oefenen. Een kind wil dat meteen kunnen. Mijn moeder zorgde ervoor dat ik een half uur per dag studeerde. En met mijn vader begonnen we aan de vioolsonates van Mozart.’
Net als Marriner zelfs stond de platenindustrie in die jaren nog in de kinderschoenen. ‘Ik luisterde naar 78 toeren platen van was. Op één kant kon zo’n vier minuten muziek. Mijn vader kon het zich niet veroorloven om een hele symfonie te kopen. Dat waren te veel platen en kostte te veel geld.’ Uiteindelijk belandde de 16-jarige Marriner als beste violist van Lincolnshire op het Royal College of Music in Londen. Daar bleek zijn talent niet zo uitzonderlijk als in de provincie. ‘Ik begreep dat ik niet uniek was’, zegt hij.
Na de oorlog werd hij violist bij het London Symphony Orchestra. De orkestcultuur in de Britse hoofdstad was in die tijd niet erg inspirerend. Met muzikale vrienden organiseerde hij daarom in 1959 een concert in de kerk van St Martin in the Fields. Voor aan het concert wilde de presentator van de avond weten met welke naam hij het orkest moest aankondigen. ‘Crisisoverleg’ leverde de naam The Academy of St Martin in the Fields op. In het publiek zat een vertegenwoordiger van een platenlabel. De rest is, zoals de Engelsen zeggen, geschiedenis.
‘In alles wat Mozart schrijft zitten van die prachtige zanglijnen’
Marriner is met zijn 91 jaar, als enige oprichter nog actief met de Academy of St Martin in the Fields. Hij is waarschijnlijk de meest opgenomen dirigent van de afgelopen decennia. Met zijn orkest maakte hij het ene na het andere album, beginnend bij de ‘Italiaanse ijscoboeren’, zoals hij Vivaldi, Corelli en andere barokcomponisten ironisch aanduidde. Langzaam schreden ze voort in de tijd, met als het hoogtepunt de soundtrack van Amadeus.
Maar Marriner zette ook moderne muziek op de lessenaars. Hij vroeg landgenoot William Walton om nieuw werk, maar kreeg met de Sonata for Strings een bewerking van diens strijkkwartet. Toch blijft Mozart een rode draad in zijn bestaan, vindt hij ook zelf. ‘Veel mensen stellen me de onzinvraag wie mijn favoriete componist is. Die weiger ik ook altijd te beantwoorden. Maar als je me vraagt welke componist ik het meest gemist zou hebben, als hij er niet was geweest, dan is dat Mozart. Ik herinner me hoe ik met mijn vader begon aan zijn vioolsonates en geleidelijk doorgroeide door het luisteren, spelen en dirigeren van de kwartetten, symfonieën en opera’s. In alles wat Mozart schreef, vind ik prachtige zanglijnen. Ook nu weer in die twee dubbelconcerten. Er zou een gat in mijn leven zijn geslagen als hij niet had bestaan.’
Lees en luister ook
Kijk Lucas en Arthur achter de schermen
Album van de week Lucas en Arthur spelen Mozart
Column Peter Buwalda – Mozart kan tevreden zijn
Playlist Meesterpianisten
Muziek en Pianoles
Top 10 Pianostukken voor beginners