Classics To Go | 20 februari 2018

Muziek en Perzië

De jonge cellist Kian Soltani brengt op zijn debuutalbum Home een eerbetoon aan het Perzië van zijn voorouders.

Alexander de Grote hoorde de verloren klanken van Perzië

Volgens de Shahnameh, het Perzische Boek der Koningen, in de elfde eeuw voltooit door de dichter Firdausi, was de vierde koning uit de geschiedenis, Jamshid, de grondlegger van onze menselijke beschaving. Hij bedacht vele dingen, die het leven naar een hoger peil tilden, waaronder de muziek. Hoe deze muziek uit de oudheid klonk, weten we niet meer. Alexander de Grote maakte kennis met de rijke muzikale cultuur aan de Perzische hoven, maar niets daarvan werd genoteerd – de noten verdwenen in de wind.
De huidige muziektraditie in Perzië ontwikkelde zich na de islamisering in de zevende eeuw. Die is vooral religieus, zangerig en Arabisch van aard. Door de centrale ligging onderging het land ook invloeden vanuit India en Turkije. De klassieke Perzische traditie onderscheidt zes vormen: vier instrumentale en twee vocale. Maar meer dan honderd jaar terug deed ook westerse muziek haar intrede in Perzië. De traditie bloeide op gedurende de dictatuur van de Palhavi-dynastie, de sjahs, die heersten vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw tot de islamitische revolutie ruim vijftig jaar later. In die tijd begonnen Iraanse componisten ook te schrijven voor het klassieke symfonieorkest. Het leidde tot een samensmelting van oosterse en westerse stijlen.

‘Het was alsof we per ongeluk in Iran geboren waren’

De jonge Oostenrijkse cellist Kian Soltani brengt op zijn debuutalbum Home een ode aan de volksmuziek uit Iran, het voormalige Perzië, het land van z’n ouders. Hij speelt onder meer de Persian Folk Songs van Reza Vali, een componist die – zoals Bela Bartók in Hongarije en Roemenië deed – de overgeleverde Iraanse volksmelodieën probeert te bewaren in zijn werk. Hij vertrok uit Iran op zijn twintigste, nog voordat de islamitische revolutie van de ayatollah Khomeini, kunst en muziek weer in een kwaad daglicht zette. Vali’s belangstelling voor Perzië’s traditionele muziek begon pas nadat hij naar het buitenland vertrok. Op het conservatorium van Teheran kreeg hij slechts onderwijs in de westerse traditie. ‘Het Perzische muzikale systeem, de dastgah stond daar niet op het programma’, zegt hij. ‘We kregen les in Bach, Mozart en Beethoven. Er was geen noot Perzische muziek te horen, geen woord over onze eigen historie daarin. Het voelde alsof we per ongeluk in Iran geboren waren.’
In die conservatoriumtijd begon Vali Perzische volksmelodieën te verzamelen. Hij gebruikte ze als fundament voor zijn eigen werk. Vanaf 1978 schreef Vali aan zijn Persian Folk Songs, zestien sets van steeds vier tot acht liederen, bijna honderd in totaal. Cellist Soltani zette de laatste cyclus op zijn debuutalbum: onder meer vier liederen over de verschillende kanten van de liefde.