Focus Hildur Guðnadóttir

En toen was daar opeens Hildur Guðnadóttir. De IJslandse celliste en componiste won de afgelopen tijd prijs na prijs en dingt begin volgende maand mee naar een Oscar voor ‘Best original score’ voor haar soundtrack bij de kaskraker Joker. Vorig najaar tekende zij een exclusief contract bij Deutsche Grammophon. Haar eerste release op het label was de alom geprezen soundtrack van de HBO hitserie Chernobyl. Deze maand verschijnen de vier soloalbums die ze sinds 2006 heeft uitgebracht op het label als re-release. Haar eerste album Mount A werd door een criticus al eens ‘de perfecte soundtrack om op te verdwalen in een bos’ genoemd. Dus dat belooft wat.

Indringende soundtracks voor een dolende, peinzende of dromende geest. Dat is misschien wel de beste omschrijving voor de muzikale taal van Hildur Guðnadóttir. Niet voor niets heette haar eerste soloalbum in eerste instantie Lost in Hildurness. Pas bij een latere heruitgave veranderde de titel in het wat abstractere Mount A. De plaat is een mooi visitekaartje waarop de IJslandse alles zelf doet: zingen, cello spelen, citer, vibrafoon, piano en zelfs een gamelaninstrumentarium, elektronica aansturen, mixen, noem maar op. Haar doel was een ‘intiem zelfportret’ te maken waarbij ‘zo min mogelijk andere mensen betrokken waren’. Ze slaagde glansrijk en leverde tracks af als Light, Flood, Shadowed, Me en Self die alle overlopen van die typisch Noordse melancholie en ondanks de traag verglijdende soundscapes vol meeslepende lyriek zitten. Voeg daarbij de toevoeging van wat spannende, vervreemdende en vertrouwde geluiden en er ligt een plaat die inderdaad zo als soundtrack gebruikt kan worden.

Sfeerscheppende klanken

Er waren ook al snel meer mensen die Guðnadóttirs talent voor even suggestieve als sfeerscheppende klanken erkenden. Sinds 2011 schreef ze verschillende scores voor films, tv-series en documentaires met als voorlopig hoogtepunt de soundtracks voor de film Joker en de tv-serie Chernobyl. Beide soundtracks zijn Guðnadóttir op haar best. Ook dat werd in 2019 eindelijk erkend. Ze beleefde de afgelopen maanden een ware prijzenregen en won onder andere de World Soundtrack Award en een Emmy voor haar huiveringwekkende muziek bij Chernobyl. Alleen bij de Grammy Awards bleef het bij een nominatie. Ook haar soundtrack voor Joker werd alom geroemd en kreeg naast een Oscarnominatie en een (nog) niet verzilverde BAFTA-nominatie, al een Golden Globe Award en de Critics’Choice Award, waarmee ze de eerste vrouwelijke componist is die deze eer ten deel viel. Het is bovendien een rijtje prijzen dat Guðnadóttir in het centrum van de aandacht plaatst en haar ongetwijfeld transformeert tot een van de meest gevraagde film- en tv-componisten van dit moment.

Alternatieve popcircuit

En dat terwijl de in 1982 geboren dochter van klarinettist en componist Guðni Franzson, die ook meespeelt op haar tweede cd Without Sinking uit 2008, en operazangeres Ingveldur Guðrún Ólafsdóttir al sinds het begin van dit millennium opvallend actief is met bijdragen aan bands uit het elektronische en alternatieve popcircuit zoals Pan Sonic, Animal Collective en zelfs de peetvader van vele alternatieve bands Throbbing Gristle. Ook speelt ze geregeld samen met Múm, de experimentele (pop)groep van haar broer Gunnar Örn Tynes. Daarnaast creëerde ze prachtige soundscapes voor vele gelegenheden en droeg ze bij aan dans- en theatervoorstellingen. Ook werkte ze veelvuldig samen met de in 2018 overleden IJslandse componist Jóhann Jóhannsson en leverde ze met Minor C Variation een mooie bijdrage aan de cd Bach Reworks van pianist Víkingur Ólafsson.

Halldorophone

Dat ze in de muziek zou gaan stond van meet af aan vast met zo’n muzikale familie als springplank. Al op vijfjarige leeftijd viel ze voor de cello en vijf jaar later speelde ze haar eerste officiële ‘gig’ samen met haar moeder in een restaurant. Hoewel ze altijd cello is blijven spelen, studeerde ze in Reykjavik en Berlijn vooral compositie en nieuwe media. Ondertussen pakte ze ook haar zangstudie op, en leerde ze vele andere instrumenten bespelen waaronder de sinds 2008 ontwikkelde halldorophone, die door Guðnadóttir liefdevol wordt omschreven als een hávaðaselló’, een e.noise-cello. Het instrument is gebaseerd op de cello, maar zo opgetuigd met elektronica dat elke snaar apart gestuurd kan worden en dat het instrument onvoorspelbaar kan reageren op beweging. ‘Je moet fysiek voor 110% aanwezig zijn’, zei ze al eens over het instrument. ‘Als je alleen al je knie beweegt kan het instrument besluiten er mee te stoppen. Ik vind dat uitdagend; je moet je hele benadering van het instrument aanpassen en bewust zijn van je hele lichaam.’

Kernreactor

Met die nieuwsgierige onderzoekende houdding maakte Guðnadóttir na Without Sinking nog twee soloalbums: Leyfdu Ljosinu, dat zoveel betekent als ‘sta het licht toe’, en Saman (Samen) die net als haar andere soloplaten op Deutsche Grammophon heruitgebracht worden. Het zijn platen waar ondanks de schijnbare eenvoud en wederom die alom aanwezige melancholie gecombineerd met de ‘klank van het Noorderlicht’, de experimenteerdrift van af druipt. Zo is Leyfdu Ljosinu één lange track die Guðnadóttir met slechts haar cello, haar stem en wat elektronica in één take opnam. Ze bewerkte het materiaal niet en bracht het zo uit.
Ook voor haar prijswinnende soundtrack voor de HBO-miniserie Chernobyl ging ze het experiment niet uit de weg. De hele soundtrack bestaat uit af en toe een koor, haar eigen stem en verder is alles afkomstig van geluiden opgenomen in de ontmantelde kernreactor Ignalina in Litouwen, waar de serie rond de spraakmakende kernramp ook opgenomen is. Met deze soms angstaanjagende geluiden wilde ze ‘de kijker laten voelen hoe het was om bij de ramp aanwezig te zijn en het verhaal van angst, verlies en uiteindelijk menselijke fouten vertellen’.

Geestelijke achtbaan

En dat is het geheim van het werk van Guðnadóttir: ze pakt de luisteraar bij de strot en laat niet meer los. Zo is alleen al de soundrack van Chernobyl voldoende om het complete verhaal te vertellen. Haar angstaanjagende geluiden, wederom vol melancholie en geïmplodeerde lyriek, roepen de beelden als vanzelf op en brengen alle emoties zo levensecht over dat luisteren naar haar werk bij vlagen een vervaarlijke geestelijke achtbaan is.


Lees en luister ook