Top 10 Onbekende pianoconcerten

 Carl Czerny

Er zullen weinig pianisten zijn die de noten van Carl Czerny niet op enig moment onder ogen krijgen: de etudes van deze Beethoven-leerling en leraar van Liszt behoren tot de pedagogische canon. De rest van Czerny’s grote oeuvre van meer dan duizend werken is nagenoeg vergeten. Zijn Pianoconcert in A wordt gezien als een van de vroegste romantische pianoconcerten en geldt tegelijkertijd als een handboek voor de technische uitdagingen die een pianovirtuoos aan het begin van de negentiende eeuw moest kunnen tackelen. Het langzame middendeel, met een delicate piano-aria gesmeed van zilverachtige noten, is van een grote schoonheid.

Aram Chatsjatoerjan

Een paukenknal en tetterend koper: Aram Chatsjatoerjan wond er geen doekjes om in de openingsmaten van zijn pianoconcert. Het is de eerste compositie waarmee hij in 1937 in het Westen in de aandacht kwam. Doorspekt met Armeense ritmes en melodieën is het een werk vol kleur en energie. Uit onverwachte hoek duikt er in het langzame middendeel een flexatone op, een soort slagwerkinstrument met de klank van een zingende zaag.

Reynaldo Hahn

De van oorsprong Venezolaanse Reynaldo Hahn hield zich vooral bezig met componeren van liederen en opera’s. Maar zijn eerste muzikale schreden zette de Parijzenaar aan de piano, en aan het eind van zijn leven keerde hij terug naar het instrument uit zijn jeugd. Hahns pianoconcert ademt een zonnige, salonachtige sfeer, met parelende notenkettingen, schertsende dansen, dromerige harmonieën, maar ook de nodige fortissimo-statements.

Erich Korngold

Net als Maurice Ravel schreef het voormalig Weense wonderkind Erich Korngold een pianoconcert voor de linkerhand. Die bijzondere opdracht kwam in 1922 van de Oostenrijkse pianist Paul Wittgenstein, die in de Eerste Wereldoorlog zijn rechterhand had verloren. Hoewel de schijnwerpers niet op volle sterkte op de pianopartij zijn gericht – het is eerder een symfonie met pianosolo’s dan een écht pianoconcert – hebben pianisten nog een hele kluif aan de virtuoze uitdagingen, die vaak de illusie wekken dat er toch met twee handen wordt gespeeld.

Ferruccio Busoni

Over uitdagingen gesproken: ga er maar aan staan als je het duizelingwekkende pianoconcert van Ferruccio Busoni op de lessenaar hebt. Maar liefst zeventig minuten lang en met een pianopartij waar menig pianist voor terugdeinst is het een waar pianomonument te noemen – zelf noemde de componist zijn werk ‘een wolkenkrabber’. De eerste noten zette Busoni al op zijn zestiende op papier, de laatste maatstreep zette hij toen hij achterin de dertig was. In 1904 speelde hij in Berlijn zelf de première.

Józef Wieniawksi

De naam Henryk Wieniawksi is bekend in de vioolwereld, voornamelijk als het gaat om de etudes en twee vioolconcerten van deze Poolse componist en vioolvirtuoos. Broer Józef leverde rond 1858 een pianoconcert, waarbij de pianist anders dan bij Busoni en Korngold volledig de kans krijgt om te schitteren en glitteren. Met Poolse bravoure à la Chopin en een Schumanneske charme vuurt Wieniawski de ene na de andere virtuoze passage af, vaak met de opdracht om zo resoluut, furieus of grandioos te spelen. Uitpuffen kan pas na een halfuurtje: Wieniawski gunt zijn solist tussendoor nauwelijks rust.

Charles-Marie Widor

De naam Widor zal vooral bij organisten herkenning oproepen. Met zijn monumentale symfonieën voor solo-orgel tilde de Fransman het instrument naar spectaculaire hoogten. Maar ook met slechts één klavier en drie pedalen kon de hij overweg, getuige zijn twee pianconcerten. We tippen nummer twee uit 1905: vol passie, vuur en tumult.

Amy Beach

De Amerikaanse Amy Beach begon haar muzikale carrière op het podium als concertpianiste in Boston, maar eenmaal getrouwd was regelmatig optreden verleden tijd als het aan haar moeder en echtgenoot lag. Ze zette zich aan het componeren en met succes: ze werd deel van de componistengroep die bekend stond als de ‘Boston Six’. Horen we in de krachtmeting tussen solist en orkest in haar piaoconcert de strijd terug hoe de ambitieuze pianiste vocht tegen de sociale normen die bij man en moeder hoog in het vaandel stonden? Het is een aanlokkelijke gedachte. In ieder geval is er in het melancholieke Largo en de lenige finale veel te genieten.

Nikolaj Medtner

De Russische Medtner valt de laatste jaren geleidelijk aan steeds vaker. In het Rusland van Rachmaninov, met wie hij bevriend was, lag er een glansrijke carrière als concertpianist voor hem in het verschiet, maar liever wijdde hij zich aan het componeren. Zijn heroïsche Eerste pianoconcert is een van de mooiste laatromantische soloconcerten. Eeuwig zonde dat het niet vaker uitgevoerd wordt.

 Charles-Valentin Alkan

Onder pianisten staat de naam Alkan voor hondsmoeilijke technische hoogstandjes. Het wonderkind aan de piano trok in de negentiende eeuw als een wervelwind Frankrijk en wekte ook bij pianogrootmachten als Liszt en Chopin ontzag. Veel van zijn stukken gaan vergezeld van veel bombarie en notenwatervallen. Maar het tweede deel van dit kamerconcert is met zijn zachtjes wiegende strijkers en sprankelende, zangerige pianopartij net een lieflijk slaapliedje.

Ontdek meer

Het Britse platenlabel Hyperion heeft sinds 1991 veel werk verzet om talloze bekende en minder bekende pianoconcerten uit de Romantiek te ontsluiten voor klassieke muziekliefhebbers. Inmiddels zijn er in de serie The Romantic Piano Concerto al 87 opnames verschenen met naast bovengenoemde componisten en publiekslievelingen als Schumann en Tsjaikovski ook pianoconcerten van Carl Reinecke, Joseph Rheinberger, Ferdinand Ries, Charles Gounod, Sigismond Thalberg, Frederick Delius en meer. Een fantastische lijst om eens in de grasduinen.