Top 5 Mislukte premières

Dirigent op rots
© iStock

Een geflopte première betekent niet altijd de ondergang voor een compositie. Vele meesterwerken doorstonden een mislukte eerste avond.

Anton Bruckner – Symfonie nr.3 (1877)

220 BrucknerNiemand schreef zoveel versies van zijn symfonieën als Anton Bruckner. De Derde droeg hij op aan zijn muzikale held Richard Wagner, op een avond in 1873, toen het bier rijkelijk vloeide. Maar op advies van vrienden bracht de componist al spoedig allerlei wijzigingen aan in de partituur om het werk uitgevoerd te krijgen. Zo sneuvelde een flink deel van de Wagner-citaten. Vier jaar later was het eindelijk zover. In de Musikverein in Wenen zou de première plaatsvinden, met dirigent Johann Ritter von Herbeck, een groot bewonderaar van Bruckner. Helaas stierf die twee maanden ervoor. En geen andere dirigent bleek bereid het concert over te nemen, mede omdat Bruckners monumentale muzikale architectuur door het publiek niet begrepen werd. Uiteindelijk moest de verlegen Bruckner er zelf aan geloven. Dat viel hem zwaar. Over een repetitie gaat de anekdote dat de componist als een standbeeld op de bok stond, baton in de hand. Na een paar minuten stilte zei de concertmeester: ‘Maestro, wij zijn klaar, u kunt beginnen.’ Waarop Bruckner antwoordde: ‘Oh nee, heren, na u, na u.’ De première van zijn Derde Symfonie werd een fiasco. Tijdens het concert liep de zaal langzaam leeg. En toen Bruckner zich na de slotnoot omdraaide, zag hij tot zijn schrik dat er in de immense Musikverein nog maar zo’n dertig bezoekers waren overgebleven.


Gioacchino Rossini – De barbier van Sevilla (1816)

De aanloop naar de première beloofde al niet veel. Rossini had kwaad bloed gezet door voor zijn opera hetzelfde verhaal te kiezen als zo’n drie decennia eerder zijn landgenoot Giovanni Paisiello. Die oude componist leefde nog, en aanhangers koesterden wraakzuchtige plannen om de nieuwe Barbier te verstoren. Die moeite konden ze zich besparen. De première liep ook zonder hun inbreng volledig in de soep. Figaro wilde een serenade brengen, maar moest zich behelpen met een valse gitaar, waarvan ook nog een snaar sprong. Een andere solist viel voorover en moest verder zingen met een bloedneus. Een loslopende kat op het podium droeg bij aan de groeide chaos. Het publiek lachte, maar niet vanwege de grappen in de opera zelf, maar uit leedvermaak. De ontgoochelde Rossini, die zelf dirigeerde, bleef de volgende avond ziek thuis. Maar juist bij die voorstelling viel alles op zijn plek. De mislukking van de première was in één klap uitgewist. De uitzinnige cast trok na afloop naar het hotel van Rossini om hem een serenade te brengen.


Igor Stravinsky – Le Sacre du Printemps (1913)

Stravinsky VKDe datum 29 mei 1913 staat met grote letters gebeiteld in de geschiedenis, als de dag van het grote muzikale schandaal. Het startte met een solo van de fagot, die klonk alsof de musicus erin zou blijven. De eerste bezoekers begonnen al ongemakkelijk op hun stoelen te schuiven in het Parijse Théâtre de Champs Élysées. Maar het ‘ergste’ moest nog komen in Stravinsky’s ballet Le sacre du printemps, over een meisje dat zich dood danst als heidens offer aan de God van het voorjaar. Wat er op het podium gebeurde was niets vergeleken het tumult in de zaal. Er braken ruzies tussen uit voor- en tegenstanders. ‘Het leek wel’, zei de aanwezige componist Arthur Honneger, ‘alsof er een bom ontplofte in de zaal.’ Er werd gescholden. Bezoekers gingen met elkaar op de vuist. Niets kon de gemoederen tot rust brengen. Misschien wel juist vanwege deze rel zaten de concertante uitvoeringen van de Sacre kort daarna vol. Geen storm deze keer, of het moet een storm van applaus geweest zijn, want de concerten werden een groot succes.


Georges Bizet – Carmen (1875)

Verismo, opera over het echte leven, zonder vorsten, tovenaars of mythologische figuren, oké, maar het publiek was op 3 maart 1875 nog niet klaar voor de wervelwind Carmen. Bizet schreef een opera over een promiscue zigeunerin. Haar wulpse verleidingskunsten doen een soldaat deserteren. Ze trekt met een smokkelaarsbende de bergen in, waar ze de jaloerse ex-militair inruilt voor een viriele stierenvechter. En tenslotte wordt ze door de verlaten minnaar aan het mes geregen. De première was al uitgesteld, omdat binnen de Opéra Comique het debat oplaaide over Carmens losse zeden. Een van de directeuren gaf zijn abonnementhouders zelfs het advies niet te komen. Van de bezoekers die gingen, vertrok een deel tijdens de voorstelling, zodat de zaal aan het slot nog maar halfvol zat.
Bizet stierf drie maanden na de première aan een hartaanval, en het gejuich waarop Carmen vervolgens werd onthaald in Wenen. A star was born.

 


Sergej Rachmaninov – Symfonie nr.1 (1897)

rachmaninov 220Het scheelde niet veel of een mislukte première zou de muziek hebben beroofd van een groot componist. Sergej Rachmaninov was de gedoodverfde opvolger van Tsjaikovski als uithangbord van de Russische muziek, maar de première van de Eerste Symfonie van dit 24-jarige talent werd een tegenvaller. Zijn aanwezige vakgenoot Cesar Cui vond het ‘muziek die alleen de bewoners van de hel kon plezieren’. Ook de rest van het publiek had er weinig bijval voor over. Dat kwam mede door de wanprestatie die de componist Alexander Glazoenov als dirigent leverde. Geruchten wilden dat hij dronken was, maar feit bleef dat hij – zoals Rachmaninov zei – ‘niets van het stuk begreep’. De jonge componist raakte verzeild in een depressie en verloor alle zelfvertrouwen. Zijn familie stuurde hem uiteindelijk als laatste redmiddel naar een therapeut, die Rachmaninov via hypnose weer aan het componeren kreeg. Zijn volgende werk, het Tweede Pianoconcert, werd een hit. De rest is geschiedenis.


top 10 doodLees en luister ook