Classics To Go | 11 november 2015

Focus Oud en Nieuw

De vorige eeuw kwamen de pianoreuzen vooral uit Rusland. Nu komen ze van nog oostelijker: uit Azië. De jonge Zuid-Koreaanse winnaar van het Chopin Concours, Seong-Jin Cho, hoopt ooit – net zoals Vladimir Horowitz – te kunnen optreden tot hij diep in de tachtig is. ‘Dat is mijn grote droom’, stamelde hij na zijn zege.

‘Als je geen kleur hebt, dan heb je niets’

Dezer dagen zie je ze gebroederlijk naast elkaar liggen in de cd-winkel: een herontdekt recital van de ‘Laatste Romanticus’ Vladimir Horowitz en het debuutalbum van het Zuid-Koreaanse talent Seong-Jin Cho, die afgelopen maand het vijfjaarlijkse Chopin Concours won. De Aziaat werd geboren vijf jaar na de dood van de Russische legende. En of ze iets met elkaar gemeen hebben, zal nog moeten blijken. Over de muziek van Chopin deed de oude Horowitz aan het slot van zijn leven een mooie uitspraak: ‘Pablo Casals vertelde me eens dat Mozart als Chopin gespeeld moet worden en Chopin als Mozart. Hij had gelijk.’
Het wonderkind uit Salzburg was een belangrijke componist in de late jaren van Horowitz. Dat blijkt uit de recital van de Rus in Chicago in 1986. Platenproducent en Horowitz-kenner Jon Samuels vond opnamen van dat concert bij een lokaal radiostation en het label Deutsche Grammophon bracht ze onlangs uit. Eigenlijk gaat het bij de combinatie Horowitz, Chopin en Mozart om opera en belcanto. Zingen was uiteindelijk het hoogste doel van de musicus, vonden ze alledrie.
Als kind weigerde Horowitz toonladders te spelen, liever imiteerde hij operazangers op de piano. ‘Mijn moeder was wanhopig’, vertelde hij zijn biograaf Harold Schonberg. ‘Ze dacht dat ik nooit een echte pianist zou worden. Ik verzamelde platen van zangers, van Battistini en Caruso, en probeerde hen na te doen. Nog steeds. Want het belangrijkste van het toetsenbord is de kleur en de zangerigheid. Als je geen kleur hebt, heb je niets.’

‘Hoort een musicus niet naar zijn hart te luisteren’

Op de vraag hoe je Chopin zou moeten spelen, antwoordde de 21-jarige Seong-Jin Cho met vier steekwoorden: ‘Nobel. Dramatisch. Dichterlijk. Nostalgisch.’ Een deel van de optredens waarmee hij het vijfjaarlijkse Chopin Concours won, verscheen recent op plaat. Het gaat vooral om de Préludes en de Tweede Pianosonate.
Tien jaar geleden nam Cho zich al voor om ooit – als hij groot was – mee te doen aan de wedstrijd in Warschau. En zelfs nu hij gewonnen heeft, weet de Aziaat dat hij nog een lange weg te gaan heeft. ‘Het is altijd moeilijk een om echte musicus te zijn, want het gevoel in de muziek moet diepte krijgen en dat vraagt levenslessen. Chopins muziek vertelt veel over hoe het is om een mens te zijn, hij spreekt rechtstreeks tot het hart. Ik hoop dat die boodschap in mijn spel te horen is.’
Dat Cho de emotie zo’n centrale rol geeft, is wel geheel in de geest van Horowitz. ‘De noten van de componist zijn weinig meer dan een geraamte’, zei de oude Rus, ‘dat de pianist moet bekleden met vlees en bloed. Hoort een musicus niet naar zijn hart te luisteren?’ Daar had Horowitz een punt. Hij had niets met de nauwgezette historische research en dito uitvoering. Het gevoel moest spreken, vond hij. De vraag is alleen of jonge talenten zich de eigenzinnige aanpak die de Rus erop nahield tegenwoordig nog kunnen veroorloven.
Cho gaat dat de komende jaren ondervinden als hij zich zal proberen te onderscheiden van andere pianisten. ‘Mijn droom is dat ik tot mijn dood op hoge leeftijd recitals mag blijven geven’, zegt hij. Een beetje zoals Horowitz dus, die als tachtiger in zijn laatste jaren nog een grote triomfen vierde.