Paul Janssen | 25 maart 2020

In de spotlights Matthias Goerne

Bariton Matthias Goerne is volgens de Chicago Tribune en volgens vele anderen ‘today’s leading interpreter of German art song’. Ondertussen zinspeelt de Duitse vijftigplusser al op een afscheid van het concertpodium. Gelukkig heeft hij nog niets aan kracht ingeboet en blijven zijn vertolkingen ‘balsem voor de ziel’, zoals een recensent schreef na zijn jongste Beethovenrecital in het Muziekgebouw aan het IJ. Ook het zojuist verschenen geheel aan Beethoven gewijde album dat hij met niemand minder dan Jan Lisiecki opnam is een ‘meesterzet die nieuw licht werpt op deze liederen.’ En niet alleen in zijn vertolking, ook in zijn woorden breekt Goerne een lans voor Beethoven.

Ludwig van Beethoven geldt als een van de belangrijkste componisten van de klassieke tijd. Toch blijven zelfs in dit Beethovenjaar zijn liederen in de schaduw staan van zijn concerten, symfonieën, sonates en strijkkwartetten. ‘Ook in vergelijking met de grote liedcomponisten na hem, zoals Schubert en Schumann, krijgt Beethoven de liedcomponist erg weinig aandacht’, constateert Matthias Goerne. ‘Ik vind dat niet logisch. Het is immers niet zo dat het liedrepertoire van mindere kwaliteit is’, betoogt de zanger. ‘Integendeel. En dat is misschien wel het probleem. Het kost veel tijd om die prachtige melodieën, de structuur en het idee achter Beethovens liederen te vatten. In eerste instantie lijken het gewone liederen, maar zo gauw je er in duikt steekt Beethoven iemand als Schubert echt naar de kroon. Hij is zo precies in zijn componeren; elke noot doet er toe. Wat dat aangaat doen zijn liederen niet onder voor zijn strijkkwartetten.’

Onderschat

Beethoven was met zijn Sechs Lieder op.48 op teksten van Christian Fürchtegott Gellert en An die ferne Geliebte op.98 op teksten van Alois Isodor Jeitteles de eerste vooraanstaande componist die een liedcyclus componeerde. ‘Deze hebben model gestaan voor de grote liedcycli van onder anderen Schubert en Schumann. Vooral de Gellertliederen zijn daarbij enorm onderschat. De teksten vormen een mooie eenheid en gaan enorm de diepte in over zaken als sterfelijkheid en de verhouding van de mens tot God. Qua emotionele lading vind ik deze liederen echt sensationeel.’ Daarom vindt Goerne het jammer dat de liederen van Beethoven zo onbekend zijn. Men kent misschien de cyclus An die ferne Geliebte en een lied als Adelaide en dan houdt het op. ‘En er valt nog zo veel te ontdekken’, zegt Goerne. ‘Maar je moet je er als vocalist echt in verdiepen. Dan merk je hoe moeilijk de complexe lijnen zijn en hoe onafhankelijk van de vocale lijnen de pianopartij geschreven is. Dat betekent dat je ook een pianist moet hebben die dat begrijpt. Pas dan kun je samen de liederen in alle vrijheid vertolken.’

Gedroomde pianist

Goerne vond deze pianist verrassend genoeg in de jonge Jan Lisiecki. ‘Het is de eerste keer dat wij samenwerken, terwijl ik hem al heel lang ken en volg. Jan is zo’n geweldige pianist. Hij groeit nog steeds echt van maand tot maand. Luister naar zijn vertolking van Beethovens concerten, of naar zijn opname van Mendelssohns pianoconcerten. Ook in Beethovens liederen is hij de gedroomde pianist. Hij heeft een grote precisie en kan zonder problemen werken met hele kleine tempoverschillen. Ideaal voor een zanger.’
Samen zetten Goerne en Lisiecki Beethoven neer als de grote liedcomponist die hij is. Niet alleen in de twee liedcycli, maar ook in afzonderlijke liederen als de twee versies van An die Hoffnung, Klage, Wonne der Wehmut, het prachtig ingetogen Liedchen von der Ruhe en natuurlijk Adelaide. ‘Het Beethovenjaar is voor mij een perfect handvat om de liederen onder de aandacht te brengen. Ik hoop dat collega’s en concertorganisatoren hierdoor verder gaan kijken en luisteren dan alleen de cyclus An die ferne Geliebte.’

Toenemende leeftijd

Die concertorganisatoren kunnen, zo lijkt het, nog maar een paar jaar gebruik maken van de kwaliteiten van Goerne. ‘Ik stop in elk geval met opera over zo’n jaar of vier’, zegt Goerne stellig. ‘Ik kan alles nog zingen en goede kwaliteit leveren, maar er komt een moment dat zaken door een toenemende leeftijd en het fysiek ouder worden moeilijker gaan. Dan moet je gaan manipuleren en toonsoorten aan gaan passen om te blijven zingen wat je altijd al zong. Daar pas ik voor. Ik heb altijd net zo veel gemak als vreugde ervaren bij het zingen. Dat wil ik vasthouden en dat wil ik ook het publiek bieden. Ik heb collega’s achteruit zien en horen gaan; dat wil ik mijzelf niet aandoen.’
Gelukkig blijft Goerne wel recitals geven zolang hij het gevoel heeft dat hij alles nog kan. ‘Maar er zit ook een andere kant aan. Ik ben nog steeds vrij jong en als ik achter in de vijftig ben, kan ik nog focussen op andere zaken zoals het leiden van een operahuis of een festival. Een rol spelen die wat meer op de achtergrond is, lijkt mij een mooie bekroning van een carrière.’

Plannen

Ondertussen kan het publiek blijven genieten van zijn vele opnamen. ‘Ik heb zeker nog plannen en wensen in deze, maar het repertoire is zo groot dat ik ongetwijfeld stop met zingen voordat ik alles heb gedaan wat ik wilde doen. Als ik een album opneem, moet het perfect zijn. Alles moet kloppen en het moet goed genoeg zijn om langer dan drie jaar in een catalogus te blijven staan. Elk album, ook dit Beethoven-album, moet een voorbeeld zijn voor volgende generaties.’