Joost Galema | 28 mei 2015

In de spotlights Andreas Ottensamer

Andreas Ottensamer © Lars Borges / Mercury Classics

Op zijn nieuwe album ontrafelt klarinettist Andreas Ottensamer de Hongaarse invloeden in de muziek van Johannes Brahms. Zijn klank is donker, warm en zangerig als die van een cello.

‘Ik zoek op de klarinet naar de intimiteit van de cello’

Andreas Ottensamer groeide op in een huis met musici. Zijn moeder speelde cello. Zijn vader is de eerste klarinettist van de Weense Opera en van de Wiener Philharmoniker. Zelf is Ottensamer solo-klarinettist van de Berliner Philharmoniker. ‘Ik kan’, zegt hij, ‘dan ook niet spreken over mijn kennismaking met klassieke muziek. Noten omringen me al sinds mijn geboorte. Sterker nog: het bleek voor mij een verrassing om als kind te ontdekken dat muziek niet het hart vormde van ieder gezin. Voor mij was het net zoiets vanzelfsprekends als moedermelk voor een baby.’
Toen hij zelf begon te musiceren waren er eerst de piano en cello. ‘Maar op mijn twaalfde kon ik niet langer de lokroep van de klarinet weerstaan. De klank ervan was zo natuurlijk. Dat ik aanvankelijk de cello koos, had met mijn moeder te maken en mijn liefde voor de donkere en warme toon van het instrument. Naar diezelfde intimiteit zoek ik ook in de klarinet.’

‘In de diepste duisternis schijnt licht het helderst’

Het Klarinetkwintet van Johannes Brahms op zijn nieuwe album The Hungarian Connection ademt diepe en tedere gevoelens, vooral door Ottensamers klank. Het is de hartslag van de Hongarije die we hier horen, zegt hij. ‘Brahms was weliswaar een Duitser, die later in Wenen woonde, maar als jonge pianist toerde hij met de Hongaarse violist Eduard Reményi, die een diepgaande invloed op hem had. Hij maakte zijn eerste bewerkingen van Hongaarse muziek al op zijn negentiende. Al die inspiratiebronnen zijn ook terug te vinden in zijn Klarinetkwintet.’
Zelf koestert de Oostenrijker Ottensamer ook een nauwe band met het buurland. ‘Mijn moeder is Hongaars. In Oostenrijk is de wals de kern van de muziek. Uitspraken als ‘Die Lage ist hoffnungslos, aber nicht ernst’, de toestand is hopeloos maar niet ernstig, karakteriseren de Weners. Zij bezitten veel ironie. Maar in Hongarije – de andere helft van het oude Habsburgse Rijk – regeert de hartslag van de melancholie: het diepe gevoel. Ik hoorde het in de wiegeliederen die mijn moeder voor me zong in mijn kindertijd. Niet dat alles in die muziek droevig of melancholiek is, maar ik voel wel dat hierachter een diepe emotie en een groot verhaal schuilgaat. Aan de andere kant zijn de noten ook feestelijk en vreugdevol, in de diepste duisternis schijnt licht het helderst. De Hongaren zuchtten onder bezettingen en invallen in de loop van de geschiedenis. De bevolking doorstond veel verdriet en pijn, en er was altijd de vrees voor het verlies van de eigen identiteit. De muziek is een plek waar de Hongaren die konden bewaren.’

‘Janine Jansen heeft een onfeilbaar muzikaal instinct’

Eind juni zal Ottensamer een van de belangrijke gasten zijn tijdens het Kamermuziekfestival Utrecht, van violiste Janine Jansen. Daar ook zal hij zijn prachtige uitvoering van Brahms’ Klarinetkwintet ten gehore brengen. De Oostenrijker kent de violiste al jaren. ‘Janine Jansen is niet alleen een groot musicus, maar ook een vriendin van onze familie. Ik word altijd getroffen door haar onfeilbare instinct, haar natuurlijke benadering van muziek. Wat ze ook doet, het voelt nooit als een vreemd idee. Ze hoeft veel zaken ook nooit uit te leggen, ze komen me voor alsof ze zo horen. Zonder veel woorden schept Janine een sfeer, een stijl en een manier van musiceren. Eigenlijk hebben we nooit meer dan één repetitie nodig om elkaar te begrijpen. Goede musici kunnen elkaar verrijken. Het gaat erom je voor hen open te stellen. Mijn motto – ontleend aan een ontmoeting met cellist Yo-Yo Ma – is dat je elke ervaring, die binnen je bereik komt, moet omhelzen en opzuigen.’