Classics To Go | 16 april 2024

Componist Fryderyk Chopin

Chopin heeft een enorme impact gehad op de pianomuziek. Niet alleen bij tijdgenoten als Liszt en Schumann, maar ook tientallen jaren daarna. Hij was één van de meest individuele muzikale stemmen van zijn tijd.

Fryderyk Chopin

1 maart 1810, Żelazowa Wola – 17 oktober 1849, Parijs

Het populaire beeld van Fryderyk Chopin van altijd al ziekelijke tuberculose-patient doet hem geen recht. Hij was een man van paradoxen: een Poolse nationalist die zijn dagen in ballingschap in Frankrijk sleet; een muzikant die een hekel had aan het geven van openbare concerten; een componist wiens pianowerken sterk beïnvloed waren door belcanto opera, en wiens idolen in het begin van de Romantiek Bach en Mozart waren. Zijn muziek is zeer melodieus, maar toch klassiek ingetogen, visionair in de verbeelding, maar zorgvuldig geconstrueerd. Hij was één van de meest individuele muzikale stemmen van zijn tijd.

Chopin werd geboren in Żelazowa Wola, in het Hertogdom Warschau, en was de zoon van een Poolse moeder. Zijn vader, Nicolas (of Mikolaj) Chopin werd geboren in Frankrijk, maar verhuisde in zijn jeugd naar Polen. Als echte patriot heeft Chopin wel eens gezegd dat hij wilde dat zijn naam Chopinski was geweest. Zijn eerste compositie was een Polonaise – de klassieke Poolse langzame dans – terwijl zijn laatste een andere Poolse dans, een Mazurka zou zijn.

Chopin werd verliefd op een jonge sopraan, Konstantja Gladkowska, tijdens zijn studie bij Jozef Elsner in Warschau. Hij bezocht regelmatig de Warschause Opera om haar te horen zingen. De ervaring met belcanto opera’s die hij hier opdeed, zou van grote invloed zijn op zijn composities. Hij begon te werken aan muziek voor piano en orkest, muziek waarin hij zijn vaardigheid als pianist zou kunnen laten horen. Hij schreef twee Pianoconcerten, een Fantasie op Poolse Volksliederen, Krakowiak en Variaties op ‘La ci darem la mano’ uit Mozarts opera Don Giovanni.

Zijn studie bracht hem naar Wenen en ver daarbuiten. Toen in november 1830 de Poolse opstand plaatsvond was hij weg, en na zorgvuldige overwegingen besloot hij ook niet terug te keren naar Warschau. Het jaar daarop vestigde hij zich in Parijs, waar hij al snel naam maakte in sociale kringen en als pianoleraar. Niet alleen voor de kinderen van rijke mecenassen, maar ook voor beginnende professionele musici en ervaren amateurs. Van hen zijn uit de eerste hand beschrijvingen van zijn spel en zijn zeer bijzondere benadering van zaken als rubato, ritme en klankkleur bewaard gebleven.

Chopin sloot vriendschappen in zowel aristocratische als artistieke kringen, met onder meer de schilder Eugène Delacroix, de componisten Hector Berlioz, Franz Liszt en Felix Mendelssohn. Maar vooral met de schrijfster George Sand, een gescheiden vrouw wiens echte naam Amandine Lucile Aurore Dudevant was. Zijn verhouding met haar duurde zo’n tien jaar. Chopin’s slechte gezondheid, zijn perfectionisme en zijn voorliefde voor sarcasme kan hem niet makkelijk om mee te leven hebben gemaakt. Sand beschreef hem als haar ‘derde kind’ en haar portret van hem als Prins Karol in haar roman Lucrezia Floriani is niet erg complimenteus.
Het duo bracht een rampzalige winter door in Mallorca (1838-1839), waar het vreselijke weer, de akelige accommodatie en de vijandigheid van de lokale bevolking de gezondheid van Chopin deed verslechteren in plaats van verbeteren. Toch heeft die ervaring vruchten afgeworpen in de vorm van een aantal van zijn Preludes op. 28, twee Polonaises en zijn Derde Scherzo. Onder de zorgen van George Sand was de creativiteit van Chopin vrij om te bloeien. Hij schreef enkele van zijn mooiste werken tijdens de zomers op haar landgoed, Nohant, met inbegrip van zijn prachtige Derde Sonata, zijn meest substantiële solowerk. Ook improviseerde hij daar voor hun vele gasten.

Chopin had een hekel aan het geven van openbare concerten in grote zalen, maar speelde vaak in salons voor groepen van intieme vrienden en bewonderaars. Zijn improvisatiekunst was legendarisch. Van veel van zijn composities ligt de kiem in zulke momenten van spontaniteit aan het toetsenbord. Na een familievete over de bruiloft van haar dochter Solange met de jonge beeldhouwer August Clésinger, waarin Chopin de kant van de dochter koos, verbrak hij uiteindelijk de relatie met George Sand.
Na de breuk was Chopins leven nooit meer helemaal hetzelfde. Gedurende zijn laatste twee jaar werd hij afhankelijker van het lesgeven, hoewel zijn verslechterende gezondheid dat steeds moeilijker maakte. Een Schotse leerling, Jane Stirling, haalde hem over om Groot-Brittannië te bezoeken en in Londen gaf hij zijn laatste publieke concert: een speciaal evenement om geld in te zamelen voor de Poolse vluchtelingen. Hij stierf in Parijs op 39 jarige leeftijd.

Chopin heeft een enorme impact gehad op de pianomuziek. Niet alleen bij tijdgenoten als Liszt en Schumann, maar ook tientallen jaren daarna. Net als Liszt, rekte Chopin de eisen die aan zowel uitvoerder als instrument gesteld werden op. Ontwikkelingen in het mechaniek van de piano zorgden ervoor dat hij in staat was om de grenzen te verleggen op het gebied van dynamiek zowel als klankkleur. Zijn suggestieve, intens fantasierijke stijl was van belangrijke invloed op componisten zo divers als Fauré, Debussy, Scriabin, Szymanowski en Rachmaninov.