Top 10 Altvioolwerken
Deze werken bewijzen dat voor de altviool, die vaak onterecht aandacht te kort komt naast de viool, prachtig en uniek repertoire geschreven is. Luister naar de muziek uit deze top 10 en geniet van de warme, donkere klank van het instrument. Er is genoeg repertoire om niet onder te doen voor de andere leden van de strijkersfamilie.
Walton – Altvioolconcert
Wie was ‘Christabel’, aan wie de Britse componist William Walton zijn prachtige Altvioolconcert opdroeg? Als we de prachtige melodieën en smachtende klanken van het werk mogen mogen geloven, verwijst ‘Christabel’ naar Christable McLaren, op wie Walton smoorverliefd was. Helaas mocht dit lyrische toondicht niet baten: Waltons liefde bleef onbeantwoord. Gelukkig kunnen wij, in tegenstelling tot Walton, met dit altvioolconcert wel genieten van deze mislukte romance!
Hindemith – Der Schwanendreher
Wat was de gedachte achter de bijzondere titel van dit altvioolconcert? Zou componist Paul Hindemith hongerig zijn geweest en hebben gedacht aan de ‘zwanendraaier’, oftewel de koksassistent? Het is waarschijnlijker dat Hindemith met Der Schwanendreher een middeleeuwse rondtrekkende muzikant bedoelde, wiens draailier qua vorm veel weg had van een zwaan. Luister naar het werk en de middeleeuwen lijken inderdaad niet ver weg.
Berlioz – Harold en Italie
Is Berlioz‘ Harold en Italie een symfonie of een altvioolconcert? Musicologen zijn er nog niet over uit. Wel is zeker dat het werk menigeen zal beroeren. Berlioz’ muziek volgt namelijk de indrukwekkende reis van een jongeling door de Italiaanse bergen. Zowel rovers als pelgrims en natuurlijk de liefde kruisen het pad van de jeugdige held Harold. Niet voor niets had de opdrachtgever van dit werk, componist en vioolvirtuoos Nicolo Paganini, spijt dat hij dit werk aanvankelijk afwees.
Sjostakovitsj – Sonate voor altviool en piano
Voelde Dmitri Sjostakovitsj zijn einde naderen toen hij zijn Altvioolsonate schreef? Het begin ervan lijkt in ieder geval wel doordrongen van dit besef – de geplukte noten uit de eerste maten lijken verdacht veel op de dood die aanklopt. Ook in de rest van de sonate lijkt hij nooit ver weg. Maar waarom koos Sjostakovitsj uitgerekend de altviool als instrument voor dit met zwaarmoedigheid geladen stuk? Het antwoord blijft, net als de dood, een raadsel.
Bruch – Romance voor altviool en orkest
Max Bruchs Romance voor altviool en orkest is even onbekend gebleven als de componist zelf. Wie kent naast het beroemde Eerste vioolconcert andere werken van deze Duitse romanticus? Dat Bruch een grote liefde had voor de altviool blijkt uit zijn andere werken voor het instrument: acht prachtige stukken voor altviool, klarinet en piano en een aangrijpend Dubbelconcert voor altviool en klarinet. Is deze romance wellicht niet alleen voor de altviool geschreven, maar ook aan de altviool gericht?
Goebaidoelina – Concert voor altviool en orkest
Dat Sofia Goebaidoelina in de anti-religieuze Sovjet-Unie opgroeide weerhield haar er niet van om zelf op zoek te gaan naar spiritualiteit. Goebaidoelina’s muziek zou je kunnen beschrijven als een zoektocht naar een andere realiteit. Ook in haar Concert voor altviool en orkest lijkt ze op zoek naar devotie. Dat Gubaidulina de unieke, donkere klank van de altviool het beste middel vindt voor haar zoektocht naar nieuwe dimensies is goed te horen in dit concert.
Bach – Zesde Brandenburgs Concert
Uiteraard mag Johann Sebastian Bach in deze lijst niet ontbreken. Zijn Brandenburgse concerten staan bekend om hun unieke bezettingen, maar het Zesde Brandenburgs Concert blijft met zijn ensemble bestaande uit twee altviolen en basso continuo toch een vreemde eend in bijt. Wilde Bach het instrument dat voorheen vooral door bediendes werd bespeeld nu eens in de spotlights zetten? Uit de intensieve conversatie tussen de twee altviolen blijkt dat ze in dit stuk ieder geval op gelijke voet staan.
Mozart – Duet voor viool en altviool nr. 1
Van deze duo’s wordt gezegd dat ze oorspronkelijk door Joseph Haydns broer, Michael Haydn, zijn geschreven. De broer van de befaamde componist zou problemen hebben gehad met een deadline, waarop zijn vriend Mozart hem uit de brand hielp door zijn werk in Haydns stijl af te maken. Toch kennen we de werken vandaag de dag als composities van Mozart. Wie zal zeggen hoe het uiteindelijk gegaan is?
Takemitsu – Altvioolconcert “A String Around Autumn”
Kan men bij dit werk van Takemitsu’s nog wel spreken van een altvioolconcert? Zelf noemt de componist het liever een ‘soundscape’, een passende term voor het werk dat veel weg heeft van een Franse impressie. De titel is gebaseerd op een gedicht van Makoto Ooka en is eerder een omschrijving, een sfeerimpressie, dan een duidelijk afgebakend concept.
Sink, Don’t sing. Be simply, Silent.
Be simple: A string, To wind around, Autumn.
Brahms – Altvioolsonate nr. 2
Brahms schreef deze werken aanvankelijk voor klarinet maar ‘vertaalde’ ze later naar de altviool. Dat deze transitie geslaagd is kun je goed horen op deze prachtige opname van Pinchas Zukerman. Kenmerkend voor de sonate zijn de gelijkwaardige rollen – de altviool en de piano staan op gelijke voet en spelen wisselend de melodie. Het zou daarom ook niet correct zijn om hier van ‘pianobegeleiding’ te spreken!
Aanbevolen playlists
Lees en luister ook
Top 10 Altviolisten
Album van de week Sjostakovitsj Pianotrio’s
Top 10 Altviolist als mikpunt
Sterk verhaal Het muziekpapier van Bruch
Instrument Klarinet
Top 10 Strijkkwartetten
Album van de week Pinchas Zukerman