Het meesterwerk Händels Zadok

Koning George I sterft zonder ceremonieel vertoon en zijn minnaressen

‘De Koning is dood! Leve de koning!’ Op 11 juni 1727 – op reis nabij Osnabrück – sterft de Britse koning George I. In zijn biografie over Händel doet schrijver Newman Flower in bloemrijk proza verslag van het bizarre voorval. ‘Hij crepeert als een nederige reiziger op zijn laatste tocht.’ Pratend in zijn koets verlamt een hersenbloeding zijn rechterkant. ‘Hij valt voorover, de mond open, zijn twee raadgevers vangen hem op en houden hem overeind. “Rij door! Rij door!” kermt de verfomfaaide figuur, die zo zwaar en bewegingloos is als een zak graan. Ze laten de koets stoppen en proberen hem naar buiten te tillen. Als ze zich buigen over zijn ontregelde lichaam, de pruik scheef op zijn hoofd, zijn ogen opengesperd en angstig, zijn mond vertrokken van de pijn, herhaalt zich de uitroep als een gedempte schreeuw. “Rij door! Rij door!”

En dus gaan ze verder, zo snel ze kunnen, door scheuren in de weg, over kasseien en hindernissen. De meelijwekkend flikkerende vlam van zijn leven schudt en botst, totdat ze midden in de nacht aankomen bij het paleis van de bisschop van Osnabrück, waar ze paniekerig en ongeduldig op de deuren bonzen. Het is zinloos. De kromgebogen figuur in de koets is een lijk tegen de tijd dat de slaperige dienaren beseffen dat er een koning voor de deur staat.’ Koning George I sterft zonder datgene waarop hij zo dol was: ceremonieel vertoon en zijn minnaressen. Voor Händel is dat een zwaar verlies, want deze vorst droeg hem doorgaans een goed hart toe. Een van hun zeldzame ruzies legde Händel bij door het schrijven van zijn Water Music.

‘Zadok the Priest is zijn meest volmaakte muziek’

Met George II waren de verhoudingen minder goed. De kroonprins financierde zelfs met wat edelen een operagezelschap dat Händel moest kapot concurreren. Het was niet dat George II een hekel aan de componist had: deze Opera of the Nobility was vooral bedoeld om zijn vader te pesten. Maar hun banden waren logischerwijs niet erg warm en hartelijk. Niemand wist wat er zou gebeuren. ‘Händel nam de stap’, schrijft biograaf Newman, ‘die heelde wat er aan pijn tussen hem en George II mocht leven. Hij componeerde vier beeldschone hymnen, die werden uitgevoerd tijdens de kroning op 11 oktober 1727 in Westminster Abbey. Niet alleen maakte Händel de muziek, hij koos ook de teksten uit de Bijbel.’

In het British Museum ligt een biografie over Händel die toebehoorde aan koning George III, waarin deze koning – die een jaar na de dood van de componist aan de macht kwam – zijn liefde voor diens muziek krabbelde. Een van de aantekeningen gaat over de Coronation Anthems. ‘Händel kreeg maar vier weken de tijd voor deze wonderbaarlijke werken. Het is nauwelijks te geloven. De eerste anthem is waarschijnlijk de meest volmaakte muziek uit al zijn voortreffelijke composities.’
En die eerste was: inderdaad ‘Zadok the Priest’.

‘Ze juichten zo luid dat de aarde ervan dreunde’

Voor de Bijbelse woorden die Händel toonzette, ging hij te rade bij de gezangen die werden gebruikt bij de kroning van James II in 1685 – het geboortejaar van de componist. De inspiratie voor ‘Zadok the Priest’ komt uit het Bijbelboek 1 Koningen 1: 38-40. ‘De priester Sadok, de profeet Natan en Benaja met de Keretieten en Peletieten begeleidden Salomo, die op het muildier van koning David reed, naar de Gichonbron. De priester Sadok nam de hoorn met olie, die hij uit het heiligdom had meegenomen, en zalfde Salomo. Toen werd er op de ramshoorn geblazen en iedereen riep: ‘Leve koning Salomo!’ De hele menigte volgde hem terug naar het paleis. Ze bliezen op schalmeien en juichten zo luid, dat de aarde ervan dreunde.’

Zadok the Priest and Nathan the prophet anointed Solomon King.
And all the people rejoiced and said: God save the King! Long live the King!
May the King live forever. Alleluia. Amen.

Niet alles liep zoals gepland op die 11de oktober 1727 bij de zalving van George II in Westminster Abbey. Het koor zong ‘Zadok de Priest’ op het verkeerde moment tijdens de plechtigheid en een andere anthem eindigde in verwarring. Niettemin was het een schitterende kroning. Koningin Caroline was behangen met alle diamanten en parels die er in Londen te vinden waren. Alle vijandigheden uit het verleden waren vergeten. George II sloot voor het oog van de natie vrede met Händel. En de componist maakte muziek die sinds 1727 een onmisbaar geheel vormt van elke Britse kroningsceremonie. En de laatste drieëntwintig jaar ook van de kroning van de beste voetbalclub van Europa.

Lees en luister ook

• Top 10 Barokcomponisten

• Het meesterwerk Handels Messiah

• Sterk verhaal Handel gered door een knoop

• Focus Handel rules

• Album van de week Partenope

• Het meesterwerk Goldbergvariaties