Classics To Go | 01 november 2017

Focus Nordic Noir

De schemerige dreiging van de Scandinavische thrillers inspireerde violiste Mari Samuelsen tot haar nieuwe album Nordic Noir. ‘In die mysterieuze wereld’, zegt de Noorse, ‘groeit het landschap uit tot een metafoor voor de duisternis van de menselijke ziel.’

‘De muziek schept een wereld van melancholische schoonheid’

Bloed kleurt nu eenmaal goed op sneeuw, en als Scandinavië beelden oproept, zijn die toch vaak van witte vlakte en bewolkte luchten. De steden ademen een troosteloze grijsheid. Een ideaal decor voor de misdaad, besefte schrijverspaar Maj Sjöwall en Per Wahlöo. Halfweg de jaren zestig begonnen de echtgenoten in Zweden aan een serie van tien maatschappijkritische thrillers, die de toon zette voor de nu zo geliefde noordelijke detectives. Hun hoofdpersoon Martin Beck lijkt in niets op de stoere speurders uit het genre. Hij is de antiheld in een grimmige wereld, een intelligente maar eenzame ziel, een stip op de horizon. ‘Reden dat de Scandinavische misdaadliteratuur tot de verbeelding spreekt, is het landschap’, zegt de Britse thrillerschrijver Mark Billingham, ‘Dat heeft zo’n weids en vervreemdend karakter.’
Sterker nog, in de succesvolle verfilmingen van detectives lijkt het landschap vaak een personage op zich. Het bepaalt de sfeer van het verhaal. En van de soundtrack. De Noorse violiste Mari Samuelsen voelt zich aangetrokken door de moderne generatie Scandinavische filmcomponisten die de misdaadseries verklanken met oog en oor voor de typische zwarte, witte en grijze tinten van de omgeving. Het gaat om een mistige schemerwereld, somber en mysterieus tegelijk. ‘Series als The Killing en The Bridge houden de verbeelding gevangen met hun geschiedenissen van verwarrende gevoelens die onvermijdelijk tot een tragedie leiden. De visuele wereld is daarbij belangrijk, maar de muziek schept de gespannen en verontrustende stemming van melancholische schoonheid’, zegt Samuelsen.

Noten zwevend in een ‘tussen-wereld, tussen dag en nacht’

Samuelsen besloot dieper te graven in de muzikale wereld van de noordse film noir. Ze herkende het daarin verklankte landschap. Dat is overal om haar heen, in thuisland Noorwegen. Maar het is ook elders te vinden, ervaart de violiste. ‘Wanneer je in de vroege herfstochtend door een bos wandelt, het is licht, maar de zon verschuilt zich nog achter de kim, er hangt een mist tussen de bomen, en je ruikt de vochtige aarde en de rottende bladeren. Daar komt voor mijn gevoel deze muziek vandaan, uit een tussen-wereld, tussen nacht en dag, tussen seizoenen.’
Samuelsen beluisterde de muziek bij de tv-series, maar dook ook de studio in met componisten als Uno Helmersson (The Bridge), Frans Bak (The Killing) en Johan Söderquist (Let the Right One In). Het leverde een paar nieuwe stukken op, die naadloos passen in de nieuwe stroom van muziek die uit Scandinavië komt: minimalistische klanken die met grote zwart-witte penseelstreken een wereld uittekenen. Dat Samuelsen houdt van beeldende noten bleek al een paar jaar geleden, toen zij met haar broer, cellist Hakon, een dubbelconcert bestelde bij de Amerikaanse filmcomponist James Horner, die soundtracks maakte bij bioscoophits als Titanic en Avatar. Ook dit Pas de Deux wekte de indruk van een reis door een groots landschap, waar de grond en het water verhalen fluisterden. ‘In die mysterieuze wereld’, zegt Samuelsen, ‘groeit het landschap uit tot een metafoor voor de duisternis van de menselijke ziel.’