Classics To Go | 18 januari 2017

Componist Philip Glass

Philip Glass was in de wereld van de klassieke muziek ooit een buitenstaander met een cult-aanhang. Maar hij groeide uit tot een van de meest bekende componisten van deze tijd.

Philip Glass

31 januari 1937, Baltimore

In eerste instantie maakte Philip Glass naam met de muziek die hij schreef voor Hollywoodfilms, maar dat is lang niet het enige waardoor hij bekendheid geniet. Naast de stukken die hij schreef voor het Philip Glass Ensemble, bestaat zijn oeuvre uit muziek voor soloinstrumenten, kamermuziek en symfonische werken. Zijn hart ligt echter bij het schrijven van theatermuziek en hij heeft diverse grote opera’s op zijn naam staan.

De muziek van Philip Glass heeft een aantal zeer karakteristieke kenmerken. Hij werkt graag met zich voortdurend herhalende motieven, grote akkoorden in langzame en regelmatige patronen, verschuivende harmonieën en dalende toonladders. Niet iedereen houdt van zijn werk. Sommige mensen ergeren zich aan de klank of vinden dat er geen ontwikkeling in zit. Anderen voelen zich door deze aspecten van zijn muziek juist sterk aangetrokken en houden van de soms haast hypnotiserende werking ervan.

Van jongs af aan luisterde Glass naar zeer uiteenlopende soorten muziek. Zijn vader was eigenaar van een platenzaak en Philip mocht de platen hebben die slecht verkochten en anders weggegooid zouden worden. Hij was een uitzonderlijk goede muziekstudent. Maar pas in de 60-ger jaren, toen hij bij Nadia Boulanger in Parijs studeerde, begon zijn muzikale leven echt. Hij raakte onder meer geïnspireerd door de werken van schrijvers als Jean Genet en Samuel Beckett, hij schreef onder meer muziek voor een van diens toneelstukken. Maar daarbij hij liep aan tegen de grenzen van zijn muzikale technieken. Daarin kwam verandering toen hem werd gevraagd om een stuk van de bekende sitar-speler Ravi Shankar over te schrijven.
Gewapend met nieuwe ideeën over ritme die hij opgedaan had van Shankar en zijn tabla-speler Alla Rakha ging hij geïnspireerd aan de slag. Terug in New York zette hij de kroon op zijn werken voor ensemble met het vier uur durende stuk Music in Twelve Parts (1972). Terwijl hij in zijn onderhoud moest voorzien door te werken als taxichauffeur, componeerde hij zijn opera Einstein on the Beach (1976) die een sensatie veroorzaakte. Dit vijf uur durende werk, op de planken gebracht door regisseur Robert Wilson, bevat geen enkele conventionele solopartij, noch een tradiotionele verhaallijn en wordt opgevoerd zonder pauze.

Tot zijn grote verbazing kreeg Glass hierna van grote operahuizen vraag naar meer nieuwe opera’s. Hij moest zanglijnen en orkestpartijen gaan componeren. En met Satyagraha (1980), over de vroege jaren van Mahatma Gandhi, kwam hij in de belangrijkste fase van zijn muzikale ontwikkeling terecht. De dirigent Dennis Russell Davies, een groot voorvechter van de muziek van Philip Glass, haalde hem over om symfonieën te gaan schrijven. Hij ging aan de slag en schreef er tussen 1992 en 2012 maarliefst tien.

Sinds zijn tijd in Parijs componeerde Glass een reeks concerten en strijkkwartetten die heel goed ontvangen worden. Maar zijn hart ligt in het theater en hij houdt van de samenwerking met artiesten uit andere disciplines. Ook films vormen een inspiratiebron voor Glass. Dit komt vooral tot uitdrukking in drie werken die gebaseerd zijn op het werk van Jean Cocteau, Orphée (1991), La Belle et la Bête (1994) en Les Enfants Terribles (1996). In 2012 componeerde hij The Perfect American, een werk over het leven van Walt Disney, gebaseerd op een roman van Peter Junck.
Zijn omvangrijke carrière in de filmmuziek begon met Koyaanisqatsi (1982), een film zonder woorden. Het was een bijzonder project, omdat regisseur Godfrey Reggio de beelden sneed op de muziek die Glass schreef. Het was een omgekeerde manier van werken: normaal gesproken wordt filmmuziek gecomponeerd met het beeld als uitgangspunt. Meer films volgden; Powaqqatsi (1988) en Naqoyqatsi (2002). De drie films vormen samen een indrukwekkende reeks overwegingen bij de relatie tussen mens, natuur en techniek. Hiernaast schreef Glass ook muziek voor meer mainstream films als The Hours (2002) en Notes on a Scandal (2006).