Album van de week Grigory Sokolov

Zijn spel brengt luisteraars in een niet te beschrijven roes

Hoe beschrijf je een ervaring die je als volmaakt ervaart? Dat is een lastige opdracht. De moeilijkheid lees je terug in elke recensie over de Russische pianist Grigory Sokolov, soms op het lachwekkende af. Bijvoorbeeld dat wanneer God achter de vleugel zou kruipen, hij zou klinken als Sokolov. Of wat te denken van de volgende zin, opgetekend na zijn recital in Amsterdam vorig jaar mei: ‘In zijn in alle opzichten dynamische vertolking van Bachs Partita nr. 1 waren het subtiele lijnenspel, de lenige veerkracht van de fugatische melodieën, de emotionele zeggingskracht van de harmonieën en de adembenemend mooi getimede versieringen letterlijk “ongehoord”, zo mooi en verfijnd voegde elke afzonderlijke noot zich naar het grotere geheel, waarbij Sokolov er als een muzikale magiër in slaagde elke afzonderlijke dansvorm met lichtvoetige beweeglijkheid of, zoals tijdens de aangrijpende Sarabande, met nieuwe dimensies openende ernst, zijn eigen karakter te verlenen.’ Dat krijg je dus als woorden tekortschieten: vijftien bijvoeglijke naamwoorden in een zin die de lezer in ademnood brengt. De recitals van de Rus zijn belevenissen, die de bezoekers in een nauwelijks te beschrijven roes brengen.

Zijn lichaamstaal draagt niet bij aan het muzikale verhaal

Misschien is het ook die onzichtbare band met zijn publiek die Sokolov tot grote hoogten stuwt. Hij lijkt op geen enkele manier belangstelling te koesteren voor de mensen in de zaal. Zijn concentratie richt zich volledig op het instrument voor hem en de noten die hij eruit bevrijdt, zoals Michelangelo zijn beelden uit marmer. Toch voel je bij de Rus vanuit de zaal een aandacht die je zelden ervaart: hij maakt contact via de vleugel en de muziek. Zou dat de reden zijn dat Sokolov geen opnamen in de studio wenst te maken, maar enkel albums met live-optredens wil uitbrengen?
Hoe dan ook: zijn cd’s zijn minstens zo opmerkelijk als zijn recitals. Zeker als je de proef op de som neemt en met de lampen uit – of de ogen dicht – naar zijn spel luistert. Je hoeft Sokolov niet te zien, want hij is geen pianist wiens lichaamstaal bijdraagt aan de betekenis of het verhaal van de muziek. Hij haalt alles uit de klank van de vleugel.
Precies een jaar geleden debuteerde de pianist bij het label Deutsche Grammophon met zijn recital in Salzburg in 2008. Daarop stonden onder meer twee pianosonates van Mozart en de Préludes van Chopin. Zijn nieuwe album bevat werk van Schubert, Beethoven en toegiften van Rameau, gespeeld tijdens twee recitals in Warschau en Salzburg.

Sokolov biedt iedereen een open ruimte

De Impromptu’s van Schubert en de monumentale Pianosonate nr.29 van Beethoven – met dat indrukwekkende langzame deel van ruim twintig minuten – kun je op talloze manieren spelen. En dat is ook gedaan. Voor elke interpretatie is wat te zeggen. Die Hammerklaviersonate van Beethoven is bijvoorbeeld meeslepend vertolkt door Sokolovs landgenoot Sviatoslav Richter. Wie deze werken op cd wil zetten, moet iets nieuws te vertellen hebben. En dat heeft Sokolov. Hij dringt diep door in de noten met zijn karakteristieke helderheid. Soms lijkt hij het mistgordijn van het verleden open te trekken, dan voelt het alsof de muziek ter plekke ontstaat en niet al eeuwen op papier gedrukt is. Sokolovs lezing is dan, voor zolang het duurt, de enige manier waarop het werk gespeeld kan worden. Zoals de componist Elgar eens zei dat muziek overal om ons heen is en dat je er simpelweg net zoveel van kan nemen als je nodig hebt, legt Sokolov niet een aanwijsbare emotie in zijn spel. Hij geeft de muziek smoel en biedt de luisteraar – zoals een goed kunstwerk betaamt – een open ruimte, waarin hij zichzelf kan terugvinden of ontdekken. Dat is het handelsmerk van een groot musicus.

Lees en luister ook

• In de spotlights Grigory Sokolov

• Album van de week Sokolov Salzburg Recital

• Playlist Meesterpianisten

• Album van de week Marcelle Meyer speelt Rameau

• Sterk verhaal Landloper Beethoven

• Het meesterwerk Préludes van Chopin