Louis Gauthier | 09 april 2018

Focus Liszt in Amsterdam

foto: Anton van Daal

Plakkaat

Wat is er fijner dan struinen door de stad? Eindelijk vind je bij een boekenstalletje die eerste druk waar je al jaren naar zocht. Of je ontdekt per toeval de perfecte locatie om een broodje te eten. Maar het kan ook zomaar dat je een verrassend leuk detail ontdekt dat je nooit eerder opviel. Neem bijvoorbeeld de van oorsprong Rooms-Katholieke Mozes en Aäronkerk in Amsterdam. Een imposante kerk die iedereen die wel eens op het Waterlooplein is geweest niet heeft kunnen missen.
De kerkgemeenschap organiseert regelmatig culturele bijeenkomsten. En dat doet ze al lang, zo blijkt. Al vanaf 1866 zelfs, toen Franz Liszt een bezoek bracht aan de hoofdstad. In 1991 vond de Franz Liszt Kring het tijd om dat heuglijke feit te onderstrepen met een plakkaat dat tot op de dag van vandaag op de muur van de kerk te bewonderen is.

Zakdoek

Hoe zat het nu precies met het bezoek van maestro Liszt? Op 26 april 1866 nam hij de trein van Parijs naar Amsterdam. Het Leidsch Dagblad had al even daarvoor vol enthousiasme gemeld dat de grote Liszt zou komen om een nieuw werk uit te voeren. Maar het was spannend of hij het zou halen, want volgens de krant heerste er een “zeer hevige koude in Parijs” en “De April-maand doet haren kwaden invloed gevoelen.” Gelukkig ging de reis voorspoedig en kwam Liszt, met waarschijnlijk een zakdoek in de hand, heelhuids aan in de hoofdstad. Hij zou de première van het stuk in Nederland bijwonen van zijn inmiddels bekende missa solemnis, de kroningsmis ‘Graner Messe’.

Katholieke kerkbankjes

Liszt was op dat moment 55 jaar. Ook toen stond hij al bekend als een markante persoonlijkheid die het leven leidde wat we nu zouden toeschrijven aan een rockster. Liefdesescapades waren hem niet vreemd. Toch sluimerde zijn katholieke geloof altijd op de achtergrond en hij moest zich dus wel comfortabel hebben gevoeld in de katholieke kerkbankjes van de Mozes en Aäronkerk.
De Nederlandse dirigent en muziekpedagoog Herman van Bree nam de directie van de Graner Messe voor zijn rekening. Een flinke uitdaging want, zoals van een hoogmis mag worden verwacht, vergt het stuk een uitgebreid orkest en koor. Toch is het stuk niet hyperdramatisch, maar eerder beheerst en melancholisch.

Vernieuwer

De uitvoering werd in 1866 lovend ontvangen, wat de band tussen de twee musici versterkte. De omgang met Liszt vergrootte het aanzien van Van Bree, zeker omdat Liszt al tijdens zijn leven bekend stond als een muzikale vernieuwer die zowel piano- als orgelmuziek een nieuwe impuls gaf.
Het contact tussen Liszt en Van Bree bleef. Later zou Van Bree de Graner Messe nog een keer in aanwezigheid van de maestro uitvoeren. Liszt bleef het stuk tot aan het eind van zijn leven één van zijn favoriete werken noemen. Zou de bijrol die Amsterdam in de lancering van het werk hebben gespeeld daaraan hebben bijgedragen? Iets waar eens mens heerlijk over kan mijmeren, al wandelend door de stad.