Album van de week Hélène Grimaud

© Mat Hennek / DG

De Franse pianiste Hélène Grimaud kijkt op haar dubbelalbum Perspectives terug op haar muzikale loopbaan tot nu toe. In de muziek kwamen haar obsessies tot rust en tot bloei.

‘Ik werd gegrepen door de idee van oneindigheid’

lka grimaudZe was een vreemd kind. Haar ouders vonden het moeilijk om greep op haar te krijgen. ‘Ik kon uren met mijn schoenveters in de weer zijn om ervoor te zorgen dat ze links en rechts precies hetzelfde waren’, schrijft pianiste Hélène Grimaud in haar autobiografie Wildernis Sonate. ‘Die zucht tot symmetrie heeft me nog jaren achtervolgd.’ Maar erger was de ontdekking dat haar moeder dat zij zich als kind opzettelijk verwondde. ‘Pas veel later besefte ik dat die obsessies een symptoom waren van een dieper liggend verlangen naar de volmaakte balans, het zwaartepunt waar pijn en frustratie zijn vergeten en waar je tot volledige zelfverwezenlijking kan komen.
Haar ouders proberen haar neigingen te beteugelen door haar een lichamelijke uitdaging te geven: dans, judo en tennis. Maar de obsessies blijven. Misschien, stelt haar vader, is het geen overdaad aan energie in het lijf, maar in de geest. ‘Als we haar eens op muziek deden?’
En zo loopt de zevenjarige Hélène op een dag een oud Provençaals huis binnen, ‘opgetrokken uit zacht goudgele stenen en gevuld met de doordringende geur van de platanen voor de deur’. Op de eerste verdieping, in een grote kamer met hoge plafonds, staat een piano. Haar vader praat met de lerares. En het kind kijkt. ‘Zijn spiegelbeeld trilde zacht in de geoliede terracottategels op de vloer.’ En dan begint de vrouw te spelen. ‘Ik herinner me de betovering nog als de dag van gisteren, ik weet nog dat ik het gevoel had te zijn gegrepen door de idee van oneindigheid die muziek oproept, dat er deuren opengingen, dat zich nieuwe werelden voor me ontsloten, alsof er ineens een opening in de muur ontstond vanwaar een lichtend pad rechtstreeks naar een harmonieuze openbaring voerde.’

‘Luisteren naar muziek is luisteren naar de natuur’

bach 220Muziek was het voor Hélène Grimaud. Achteraf bezien, schrijft ze, bezat ze de goede eigenschappen: het mengsel van vasthoudendheid, op het ziekelijke af, en een uitbundige uitdrukkingskracht. Maar musiceren was voor Grimaud ook een zintuigelijke ervaring. In haar boek spreekt ze haar handen toe. ‘Ik kan me jullie opwinding herinneren toen jullie die schat aan knikkers mochten dragen, jullie geluk toen jullie de kop van Ripp, Rock en alle andere honden en katten mochten aaien, maar vooral de lichte rilling die door jullie heen trok toen jullie voor het eerst, in de schemering van de namiddag bij mevrouw Tarit, het glimmend koele wit en zwart van de toetsen beroerden. Mijn handen voelen leven en pakken het beet.’
Haar nieuwe album Perspectives siert zich met jeugdfoto’s in de natuur, met paarden, wolven en honden, want dat is wat Grimaud ook fascineert. In het noorden van de staat New York begon zij een reservaat voor wolven, het verstoten dier waarvoor zij een diepe liefde opvatte.
Natuur en muziek lijken voor haar een eenheid te vormen. ‘Wist je dat elk landschap zijn eigen muziek kent?’ schrijft Grimaud. ‘Het gebergte waar ik als kind nog de hoop koesterde God te ontmoeten, is Johann Sebastian Bach. Hoe hoger je komt, hoe minder je ziet van wat zich beneden afspeelt en des te meer gelegenheden zich voordoen om tot jezelf te komen. De grote waterlopen zijn een legato, een stroom, een slang, een doorlopende, ononderbroken beweging.’
Die liefde voor de natuur uitte zich onder meer in haar vorige album Water. ‘Luisteren naar muziek’, vond zij, ‘is luisteren naar de natuur.’

In haar spel kiest ze voor de eenvoud

helene-grimaud-220x220Perspectieven, zoals haar album heet, zijn gezichtspunten. Ze verzamelde op twee cd’s de muziek die haar het dichtst aan het hart ligt. Zoals die van haar eerste liefde Chopin, die de van oudsher geminachte linkerhand – en Grimaud is links – een stem geeft, ‘een bariton die gouden klanken neuriet’. Als zij aan Chopin denkt, ziet ze ‘beelden van zwanen en soms van een zachte bries die speelt met het satijn van vitrages’. Later in haar leven ontmoet ze de muziek van Rachmaninov, van wie ze het openingsdeel van de Tweede Pianosonate in haar bloemlezing opnam. ‘Meer dan welke componist ook heeft Rachmaninov de piano de kans geboden een beklemmende schoonheid uit te drukken’, vindt Grimaud. ‘Hij was de belichaming van de weg tussen al wat mogelijk is en het diep trieste afstand doen van dat paradijselijke vergezicht, een paradijs dat bereikbaar is via de muziek.’ In Beethoven herkent ze een briesend paard. Brahms fascineert haar door de aan extase grenzende pijn. ‘Is het liefde, pure liefde, vurige liefde, onmogelijke liefde?’ vraagt ze zich af.
Er gaat wel een tegenstelling in de Franse pianiste schuil: In haar boek toont ze zich geëxalteerd, kan ze nauwelijks woorden kiezen, dus stapelt ze die maar op elkaar. Maar in haar spel kiest ze instinctief voor de eenvoud: de noten spreken luider en duidelijker bij Grimaud dan woorden. Het is de poëzie van de natuur die je in haar spel kunt terugvinden.


Aanbevolen opnamen

lka grimaud waterlka grimaud resonanceslka nelsons grimaud


top12-classical-nature-446x446-c_krasnevsky-istockLuister en lees meer